نگذاریم هنر خوش نویسی به پستوی خانه هنرمندان برود | گفت وگو با استاد باقرزاده طوسی، خوشنویس مطرح مشهدی

آزیتا حسین زاده عطار | شهرآرانیوز؛ این هفته نگارخانه رضوان با آثار محمدعلی باقرزاده طوسی، هنرمندی که مهارت و عشقش را در خطوط نستعلیق به تصویر کشیده است، آغاز شد. ۳۷ اثر در سبک و قالب‌های متنوع خط نستعلیق برروی دیوار‌های نگارخانه همچون داستان‌های کوتاه، انگار حرف‌های ناگفته او را با خطوط خوش نویسی و در نقوش ظریف روایت می‌کند. باقرزاده طوسی متولد مشهد و بازنشسته آموزش و پرورش است.

او بیش از سه دهه به عنوان مدرس رسمی، تجربه تدریس در انجمن خوش نویسان مشهد را دارد و مدیر سابق و عضو هیئت مدیره انجمن خوش نویسان مشهد، مدرس دانشگاه و مراکز هنری سطح شهر است. این نمایشگاه حاصل پانزده سال تلاش او در عرصه هنر خوش نویسی است و در آن تمام سبک و سیاق‌های خط نستعلیق در قالب‌های کتیبه تا سیاه مشق و دانگ‌های مختلف خوش نویسی گرد آمده است.

سعی کردم نمایشگاه آثارم مانند کلاس درس باشد

در نمایشگاه آثار استاد باقرزاده که قدم می‌زنی، هر اثر، همچون یک قطعه از دل تاریخ و روح زمانه، با خطوط خوش نویسی و نقوش ظریف و هنرمندانه، داستان‌هایی ناگفته را روایت می‌کنند. تابلو‌هایی با قطعاتی از اشعار دل انگیز مولانا، فردوسی، خیام و دیگر ستارگان درخشان فرهنگ خراسان، بر دیوار‌ها می‌درخشند.

خطوط خوش نویسی، چون نسیم‌های شعر و حکمت، در هم تنیده و جلوه گاهی از دیار کهن خراسان هستند. هر نقش و کلمه، زبان حالِ تاریخ پرتکاپو و عطر عارفانه دیروز و امروزِ خوش نویسی در این سرزمین را به تصویر می‌کشد. نگاه‌های مجذوب حضار به تابلوها، گواهی است بر آنکه این دیدار، نه تنها بازدیدی سطحی، بلکه سفری در عمق روح و تاریخ ادبیات و هنر خراسان است که این طور مخاطبان این نمایشگاه از هنرمندان تا هنردوستان را پای تابلو‌ها میخکوب کرده است.

 استاد پس از اینکه پای یکی از تابلو‌ها از روند خلق آن اثر هنری توضیح می‌دهد، می‌گوید: آثار هنری بیشتر خوش نویسان در این هنر در قالب شعر‌های عرفانی و اخلاقی است و گاهی نگاه تخصصی تری دارند و مثلا فقط سراغ سیاه مشق می‌روند. اما من در این نمایشگاه سعی کردم از همه قالب‌ها و سبک‌ها اثر داشته باشم. سعی‌ام بر این بود که از همه سبک‌های خوش نویسی در این نمایشگاه اثر داشته باشم و، چون معلم هستم، می‌خواستم وقتی دانشجویان و هنرجو‌ها به این نمایشگاه می‌آیند چیزی از قلم نیفتاده باشد که بتوانند همه انواع خط نستعلیق را اینجا ببینند و شبیه کلاس درس برای آن‌ها باشد. حتی در کنار قالب، محتوا را نیز طوری انتخاب کردم که بحث اخلاق و ادب فارسی را در اشعار شعرای فارسی تا دوران معاصر در بر داشته باشد.

 این هنرمند با بیان اینکه این سومین نمایشگاه انفرادی او است، بیان می‌کند: وقتی صحبت از چهار سطری، دو سطری، تک سطری، کتیبه و ترکیب آزاد می‌شود دانشجو‌های من می‌توانند همه این انواع خوش نویسی را در این نمایشگاه ببینند. در خلق این آثار بیشتر جنبه آموزشی مدنظر من بوده است، مخصوصا برای هنرجو‌های خودم که می‌خواهند همه قالب‌ها را بیاموزند تا بتوانند آسان‌تر تصمیم بگیرند که در کدام قالب می‌خواهند خوش نویسی را ادامه دهند و تخصصی‌تر کار کنند.

تلاش می‌کنم سبکی در خوش نویسی داشته باشم

این روز‌ها و تا آخرین روز هفته دیوار‌های سفید نگارخانه رضوان در سکوت و ظرافت، مجموعه‌ای از آثار ادبی و تصویری خراسان را در بر دارند، همانند پنجره‌هایی که مخاطب را تا دنیای رازآلود سفر در دل تاریخ خط و شعر می‌کشانند. استاد حرف هایش را درباره مکاتب خوش نویسی و هدف نهایی اش از ادامه این هنر ادامه می‌دهد و می‌گوید: مکتب در خوش نویسی نیز همانند نقاشی و هنر‌های دیگر وجود دارد. در خط نستعلیق ما سه مکتب داریم که پیروانی دارد. در رأس مکتب اصلی خط نستعلیق، میرعماد الحسنی سیفی قزوینی است. بعد از آن در دوره قاجار به محمد رضا کلهر می‌رسیم که انقلابی در نستعلیق ایجاد کرد و پایه گذار مکتب بعدی خط نستعلیق شد.

بعد از آن هم در دوره معاصر استاد غلامحسین امیرخانی خودش صاحب مکتب است و در این حدود نیم قرنی که قلم فرسایی می‌کند و بعد از رفتنش حتما پیروانی دارد. من نیز پیرو مکتب استاد امیرخانی هستم، اما خودم هم شیوه‌هایی دارم و در تلاشم که در خط نستعلیق برای خودم صاحب سبک شوم و از این طریق به کشورم و هنرمندان خدمت کنم. او با تأکید بر اینکه صاحب سبک شدن در خوش نویسی کار آسانی نیست توضیح می‌دهد: چون خط نستعلیق تحولات کندی دارد، شما شاید هر نیم قرن بتوانی تغییراتی جزئی در مکاتب خوش نویسی ببینی، چون این خط بسیار حساس است و خیلی تغییر در آن سخت است.

این هنرمند یادآور می‌شود: یک روز از استاد شجریان پرسیدند چرا خوش نویسی را ادامه ندادی و سراغ موسیقی رفتی؟ چون استاد خودش خوش نویس بود و پشت کاست هایش را خودش می‌نوشت و از شاگردان استاد غلامحسین امیرخانی بود. گفت: «خوش نویسی خیلی سخت است. آدم را پیر می‌کند و دیر بازده هم هست». پس بین همه هنر‌های ایران سخت‌ترین و زیباترین هنر، خوش نویسی و سبک نستعلیق است.

بدون حمایت وضعیت خوبی در انتظارمان نیست

بین دغدغه‌های این استاد خوش نویسی یک دغدغه بسیار پر رنگ است. او می‌گوید: با وجود اینکه در هنر خوش نویسی، استان خراسان، قطب محسوب می‌شود و حتی متولیان هنر خوش نویسی در تهران می‌گویند قطب دوم خوش نویسی بعد از تهران، مشهد است و در ادبیات هم همین گونه است، ولی متأسفانه از سوی مسئولان حمایتی وجود ندارد.

این استاد و هنرمند خوش نویسی با تأکید بر اینکه در رأس همه شعرای ایرانی، فردوسی است که مشهدی است می‌گوید: ما در این استان خیام و عطار و بزرگان ادبیات را داریم که زادگاهشان خراسان است. حتی در تهران نیز کسانی که در خوش نویسی حرفی برای گفتن دارند مشهدی هستند.

بسیاری از آن‌ها به دلیل کمبود امکانات در مشهد، به این شهر برنمی گردند یا در تهران می‌مانند و به خارج از کشور می‌روند. این نشان می‌دهد که خراسان در هنر خوش نویسی استعداد و توانایی بسیاری دارد. اگر مسئولان برای خوب شدن حال هنر خوش نویسی در خراسان کاری نکنند، وضعیت خوبی در انتظار این هنر اصیل نخواهد بود و تابلو‌های هنرمندان در پستوی خانه هایشان می‌ماند و هنرمندان جدید‌تر هم به دنبال کردن هنری کساد راغب نخواهند بود.

برگزاری گعده‌هایی با هنرمندان خوش نویسی

او بر این نظر است که هنرمندان مهجور هستند و متولیان کم لطفی می‌کنند. این هنرمند خوش نویسی ادامه می‌دهد: حمایت از هنرمندان در همه کشور‌ها یک امر بدیهی است، اما در ایران خیلی ضعیف است. هنرمند اقتصاد و بازار کار ندارد و اگر بازاری هست یک عده آن را قبضه کرده‌اند و به بقیه اجازه آن را نمی‌دهند. لازمه این حمایت این است که شهرداری مشهد و استانداری و فرمانداری و اداره فرهنگ و ارشاد بازارچه‌های دائمی را راه اندازی کنند تا آثار هنری هنرمندان بیشتر دیده شوند.

چرا زائری که به این شهر می‌آید جای نقل و نبات آثار هنری هنرمندان را به عنوان سوغات از این شهر نبرد. یا وقتی مسئولان کشور به هم هدیه می‌دهند، به جای خوراکی‌های سنتی تابلوی خوش نویسی هدیه ندهند. او ادامه می‌دهد: من در زمینه خوش نویسی و هنر‌های تجسمی کتاب تألیف کردم، اما بازار کتاب هم ضعیف است و کسی زیاد الان اهل کتاب خواندن هم نیست. در زمینه تئاتر هم سه کتاب به چاپ رساندم و دو کتاب هم در زمینه ارتباط بین هنر خوش نویسی با هنر‌های تجسمی در دست تألیف دارم.

 اگر ما هنرمندان در روابطمان پشت هم را داشته باشیم و از هنرمندانی تازه کار نیز حمایت کنیم و حسادت و قدرت طلبی نداشته باشیم، دنیایمان گلستان می‌شود. خیلی خوب است که با یکدیگر جمع شویم و نمایشگاه‌های مشترک ارائه دهیم و گعده‌هایی برای هنر خوش نویسی داشته باشیم که سبب رشد و پیشرفت هنرمان شود.

در ادامه حتما بخوانید غفلت هنرمندان مشهدی از بازار‌های بین‌المللی | گزارشی از نمایشگاه گروهی نقاشیخط در نگارخانه رضوان مشهد

حمیدرضا شادکام، هنرمند خوش نویسی مشهد:
بی توجهی به هنرمندان، هنر را به تاراج می‌برد

کار‌هایی که در این نمایشگاه است با توجه به شناخت قبلی که من از استاد باقرزاده دارم، قوی است. درست است که او تئاتر هم کار کرده است و تألیفاتی در خوش نویسی و هنر نمایشی دارند، اما من او را بیشتر به تبحر در هنر خوش نویسی می‌شناسم. حضور استادان خوبی مانند علی باقرزاده در هنر خوش نویسی غنیمت و نعمت برای استان است و باید قدر دانسته شود، اما متأسفانه در این استان اصلا نمی‌توان از هنر انتظار کسب درآمد داشت مگر اینکه به جایی وابستگی داشته باشیم. اغلب هنرمندان ما ناچار هستند برای امرار معاش شغل دیگری داشته باشند و این آسیب بزرگی برای هنر غنی خراسان است و آن را به تاراج می‌برد.

ممکن است در سال‌های بعد هنری مانند خوش نویسی به فراموشی سپرده نشود، چون خواهان خود را همیشه دارد، اما شرایط طوری نیست که هنرمندان بتوانند تمام هم و غمشان را برای هنرشان بگذارند و دغدغه‌های اقتصادی این اجازه را به آن‌ها نخواهد داد. من هرکجا که تدریس داشتم به هنرجو‌ها گفته‌ام اگر می‌خواهی اثری خلق کنی این هنر را در کنار کار‌های دیگرتان داشته باشید برای آرامشی که نیاز دارید. من اگر بخواهم بگویم هر لحظه‌ای که انسان قلم به دست می‌گیرد آرامشی نصیبش می‌شود که از صد تسکین دهنده روح نیز تأثیرش بهتر است.

محمدعلی فراستی، رئیس انجمن خوش نویسان مشهد:
هر تابلوی این نمایشگاه درسی است

علی باقرزاده طوسی از استادان زحمت کش انجمن هستند. امیدوارم کار‌های او که تقریبا همه سبک‌های خط نستعلیق را در خود دارد، مورد توجه خوش نویسان قرار بگیرد. هر چه از این قبیل نمایشگاه‌ها استقبال شود، برای شهر و استان مفید‌تر خواهد بود. خوش نویسان ما در مناسبت‌های مختلف کار دارند و این نمایشگاه نیز، کلام و اشعار شعرای بزرگ است و در هر تابلوی آن و هر جمله و بیتش درسی است برای همه کسانی که اهالی ادب و فرهنگ هستند و علاقه مندند که آثاری از شعرای بزرگ استان ببینند.

خوش نویسی در مشهد ید طولایی دارد و مشهد و خراسان بزرگ از ارکان خوش نویسی کشور هستند و باید این را به فال نیک گرفت. اگر می‌خواهیم فضای هنر خوش نویسی در مشهد را همیشه زنده نگه داریم باید مسئولان فرهنگی شهر همت کنند و فضایی دائمی برای نمایش آثار خوش نویسی هنرمندان در نظر بگیرند. 

این واقعا برای مخاطب و هنرمند خیلی خوب نیست که کارهایش روی زمین بماند و فقط هزینه نگارخانه برای نمایش آثارش داشته باشد. در این ماجرا نگارخانه‌ها هم تقصیری ندارند، چون ناگزیرند که درآمد کسب کنند تا همیشه دایر باشند. اما مسئولان باید فکری به حال هنر بکنند، چون اگر بخواهیم با همین روال پیش برویم چیزی از هنرمان نمی‌ماند.